Dr. Inigo Bocken (1968) is als hoofddocent Tekstuele-, historische-, en systematische studies van het Joden- en Christendom verbonden aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Hij is ook werkzaam als wetenschappelijk medewerker bij het Titus Brandsma Instituut van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Daarnaast is hij hoogleraar Mystieke theologie aan de Katholieke Universiteit Leuven, waar hij ook Editor-in-chief is van Studies in Spirituality en redacteur van Coincidentia: Zeitschrift für europäische Geistesgeschichte. Sinds 2004 is Dr. Inigo Bocken Alexander-von-Humboldt-fellow. Afgelopen mei is zijn boek Denker voor Gods aangezicht: Titus Brandsma – een intellectuele biografie uitgekomen.
“Titus Brandsma was ongetwijfeld een kind van zijn tijd, maar hij heeft ook een heel eigen en soms eigenzinnige weg gevolgd. Intellectualiteit en reflectie speelden zijn hele leven een centrale rol. Zijn grote spirituele én intellectuele voorbeeld was daarbij de Karmelitaanse mystica Teresa van Ávila die volgens Brandsma ‘het denken nooit losliet’. Hoe dit denken zijn wegen heeft begeleid, meanderend tussen vroomheid, politiek bewustzijn, heldhaftigheid, sociaal engagement en mystieke contemplatie, dat zal in de komende hoofdstukken aan de orde worden gesteld”. (Pagina 11)
De vraag is of Dr. Inigo Bocken erin geslaagd is om duidelijk te maken hoe dit denken zijn levensweg beïnvloed. Mijn antwoord daarop is: Ja. In een duidelijk geconstrueerde biografie neemt hij de lezer mee in het leven en de zienswijze van Titus Brandsma. Beginnend in Friesland waar hij geboren wordt in een vroom Franciscaans gezin en eindigend met zijn dood in het concentratiekamp in Dachau in juli 1942.
In een heldere stijl zet hij de persoon Titus Brandsma neer vanuit de centrale zienswijze van contemplatie en actie. Vanuit het, misschien wel zijn belangrijkste, thema van Gods inwoning. De auteur weet duidelijk over te brengen dat het leven en denken van Titus Brandsma niet los gezien kan worden van zijn invulling van het begrip “Godsrelatie”.
Dat het leven geleefd dient te worden voor Gods aangezicht. Dat dit leven van binnenuit naar buiten toe uitstralend geleefd wordt. De innerlijke relatie die de grondslag vormt, legt de basis voor de gemeenschappelijke, universele manier van leven. De auteur schetst een beeld van een persoon die zich heel goed bewust is van de tijdgeest en dat juist deze tijdgeest een grote stempel drukt op de godsbeelden en de godsrelatie. Dat dit geen statische, maar dynamische begrippen zijn.
De schrijver geeft een consistent beeld van Titus Brandsma. Een man van de middenweg. Een persoon die altijd op zoek lijkt te zijn naar bemiddeling. Open voor andere meningen, maar vasthoudend aan zijn normen en waarden. Empathisch, een moeilijke neezegger, die klaarstaat voor mensen in tijden van lijden, maar ook enigszins naïef. Hij laat zichzelf misschien wel iets te makkelijk afremmen, met name zijn vriendschap met Hubertus Driessen geeft een duaal beeld. Een mens die verbinding hoog in zijn vaandel heeft en de figuur Maria is daar voor hem het ultieme voorbeeld van. Evenals de journalistiek. Een beroepstak functionerend op de grens van theorie en praktijk. Waarschijnlijk, betoogt Dr. Inigo Bocken, is het ook niet voor niets geweest dat de meeste artikelen, die een inkijk geven in Titus Brandsma’s intellectuele leven, in journalistieke vorm zijn terug te vinden. Journalistieke vrijheid was voor hem een groot goed. Een die hij uiteindelijk met zijn dood heeft moeten bekopen in het concentratiekamp in de Tweede Wereldoorlog.
Er komt een man naar voren die veel nadenkt, maar altijd met zijn oog gericht op de werkelijkheid. Die een scherp inzicht heeft in de sociale en maatschappelijke problemen, maar ook hoe dit in verhouding staat met zijn Karmelitaanse levens- en zienswijze. Iemand die zelf ook altijd schippert op de grens van contemplatie en actie, oftewel theorie en praktijk. Die naast Teresa van Ávila inspiratie vond in Johannes Brugman, wiens leven als een spiegel voor hem was.
Titus Brandsma was een man die onderwijs heel belangrijk vond en bij de oprichting van een aantal karmelitaanse scholen actief was betrokken. Die voorstander was van overdracht en leren van elkaar. Die graag de onderlinge relaties wilde begrijpen en vond dat verleden en heden niet los van elkaar gezien kunnen worden. Om de huidige werkelijkheid te begrijpen, heb je kennis nodig van het verleden.
Ondanks het feit dat Titus Brandsma niet een monografie heeft geschreven of nieuwe theoretische filosofische – of theoretische theologische perspectieven heeft doen ontkiemen, wil niet zeggen dat hij geen groot denker was. Dr. Inigo Bocken is erin geslaagd om een beeld te scheppen van een man die diep nadacht, zijn intelligentie gebruikte om tot scherpe inzichten te komen m.b.t. de tijd waarin hij leefde, die zijn verstandelijke vermogens inzette om de verbinding te zoeken op vele vlakken en met zijn artikelen tot in vele lagen van de maatschappij, niet alleen in Nederland, maar ook daarbuiten, doordrong. Een eigenschap die hem de aanduiding “Kwikzilveren Brandsma” opleverde (rouwrede van september 1942 door Jac. van Ginneken)
Denker voor Gods aangezicht: Titus Brandsma – een intellectuele biografie zou geen goede biografie zijn als de persoon niet in de tijdsgeest geplaatst zou worden. De auteur slaagt hier heel goed in. Het geheel is naast een interessante biografie, een fascinerend historisch werk. Niet alleen de wereld ten tijde van het interbellum, maar ook de geschiedenis van de Karmel Orde en de plaats van hen binnen de Room-Katholieke gemeenschap is de moeite waard, als wel de positie die de Rooms-Katholieke kerk, en met name het Vaticaan, inneemt in de samenleving. Helemaal in de periode van de beide wereldoorlogen in de vorige eeuw.
Toch zorgt de historische verdieping ook voor een eventueel minpunt. Er komen zoveel filosofische en theologische denkers en – stromingen voorbij dat zonder enig onderliggende kennis van deze personen en zienswijze het geheel wat lastiger te volgen zou kunnen zijn. Daarnaast werd de naam van een van hen op twee verschillende manieren geschreven. Geert Groote, de grondlegger van de Moderne Devotie, werd regelmatig als Geert Grote geschreven. Consistentie hierin was iets prettiger geweest.
Als voormalig leerling van een van de vele Titus Brandsma scholen die Nederland rijk is, was ik zeer benieuwd naar de man achter de naamgeving en Dr. Inigo Bocken heeft een interessant boek over hem geschreven. Dat naast een biografie aanvoelde als een studieboek, in de goede zin van het woord. Gezien leren en overdracht een van Titus Brandsma’s speerpunten in zijn leven was, doet Denker voor Gods aangezicht: Titus Brandsma – een intellectuele biografie ook op dat punt recht aan hem.
Denker voor Gods aangezicht: Titus Brandsma – een intellectuele biografie krijgt van mij 4 sterren.
Lisette
Boekencast
Genre: non-fictie, biografie
Uitgever: Boom
ISBN: 9789024439454
Uitvoering: hardcover
Aantal pagina’s: 634
Verschijningsdatum: Mei 2024
Dit recensie-exemplaar hebben wij ontvangen van Boom uitgeverij in ruil voor deze eerlijke recensie.
